Bena Koschalki
Każdego lata wielu Polaków wybiera się na północ, aby spędzić wakacje na setkach kilometrów piaszczystych plaż w kraju . W lipcu i sierpniu 2019 r. nadbałtyckie kurorty odwiedziło około 1,8 mln osób. Wiele z nich zaczęło zyskiwać na popularności już sto lat temu, gdy niepodległa Polska odzyskała dostęp do morza.
Ale nie tylko na wybrzeżu kąpiący się cieszyli się nowo odkrytą swobodą. Plaże miejskie stały się popularną atrakcją także w okresie międzywojennym, a wielu urlopowiczów odwiedzało także uzdrowiska i kurorty w głębi lądu, z których część po powojennych zmianach granic leży poza granicami Polski. Przyjrzyjmy się obrazowo kilku najpopularniejszych miejsc wypoczynku i wypoczynku w przeszłości.
Bałtycki boom
Znaczna część wzrostu popularności i dobrobytu polskiego wybrzeża Bałtyku koncentrowała się wokół Gdyni, wsi, w której w 1921 roku zaczęto budować port morski. Rozwój statków pasażerskich, budowa linii kolejowej pomiędzy Wolnym Miastem Gdańskiem (Gdańsk) i Pucku oraz modernizacja Półwyspu Helskiego przyciągnęły w te rejony polityków i celebrytów.
Plaża w Gdyni, lata 20. i 30. XX w
Ignacy Mościcki, prezydent Polski w latach 1926-1939, w szlafroku na plaży, 1937
Pokaz akrobatyczny na plaży, lata 20. XX w
Obóz letni w Łazach zorganizowany przez stowarzyszenie Rodzina Kolejowa, 1935
Bal przebierańców na plaży w Gdyni, 1927
Młodzi ludzie na plaży w tradycyjnych kaszubskich strojach ludowych, 1935-36
Lato w mieście
„Warszawska plaża zyskała popularność” – czytamy w raporcie „ Świata ” z 1927 r., cytowanym na portalu e-Kartka z Warszawy. „Zaledwie dwa sezony temu… uznano to za niedopuszczalne. Czymś innym są plaże nad morzem! Za granicą! Plażę w Warszawie uznano za stosunkowo przyzwoitą sensację. Dziś opinie zmieniły się radykalnie. Na warszawskiej plaży odwiedzają nawet przedstawiciele społeczeństwa, nie wyłączając pań.
Stolica posiadała dwie popularne prywatne plaże, obie na południe od Mostu Poniatowskiego, na jego prawym brzegu. Prywatny autobus dowoził kąpiących się na plażę braci Kozłowskich, gdzie za 50 groszy mogli cieszyć się czystą wiślaną wodą i udogodnieniami „największej i najbardziej kulturalnej” plaży, m.in. strzelnicą, fryzjerem i wieczornymi tańcami.
Plaża braci Kozłowskich, Warszawa, 1926
Ludzie na barce (ze słynnym międzywojennym hasłem reklamowym „Cukier krzepi”) na warszawskiej plaży, lata 30. XX w.
Wodne zabawy na plaży Poniatówka w Warszawie, lata 30. XX w
Para tańcząca na deptaku na plaży Poniatówka w Warszawie, lata 30. XX w. W tle mosty Poniatowskiego i Średnicowy, oba zniszczone przez wycofujące się wojska niemieckie we wrześniu 1944 roku.
Kobiety opalające się przy moście Średnicowym w Warszawie, 1941 r
Gorące letnie dni nad rzeką spędzali także mieszkańcy innych polskich miast. W Krakowie jedna z popularnych plaż leżała na zakolu Wisły, naprzeciwko Wawelu. Pierwsza jednak komercyjna została założona w lipcu 1930 roku przez Towarzystwo Uniwersyteckie Robotnicze, socjalistyczną organizację oświatową i kulturalną, zlokalizowaną obok klasztoru Norbertanek.
Poznań, który w 1919 roku został przywrócony do Polski, posiadał kilka piaszczystych plaż miejskich nad Wartą. W najstarszej Bociance, istniejącej od XVIII w., wyznaczono osobne dni na kąpiel dla kobiet i mężczyzn.
Kąpiel w zakolu Wisły naprzeciw Wawelu, Kraków, 1921
Kąpiący się, huśtawka i wózek z lodami w Krakowie, z Bazyliką Mariacką i Wawelem na horyzoncie, 1926
Chłopiec sprzedający obwarzanki , miejscowy chleb w kształcie pierścienia kąpiącym się nad Wisłą w Krakowie, 1929
Kąpiel ludzi i krów w Krakowie, 1940 rok
Plaża nad Wartą w Poznaniu, w tle Ostrów Tumski, 1933
Popularne kurorty śródlądowe
Miasto Zaliczszyki nad Dniestrem, obecnie na Ukrainie, stało się popularnym uzdrowiskiem w południowo-wschodnim krańcu II RP, kiedy było znane jako „Polska Riwiera”. Uważano je za najcieplejsze miasto w Polsce i każdego lata odbywały się tu festiwale winogron.
Ośrodek korzystał z bezpośredniego połączenia kolejowego z Warszawą i Gdynią oraz szybkiej kolei luxtorpeda do Tarnopola (wówczas Tarnopola). Miała „zacienioną” plażę po jednej stronie rzeki – „głównie dla tych, którzy chcą się opalać”, jak ujął to magazyn As , i „słoneczną” – „raj dla pływaków i dzieci” – po drugiej stronie .
„Zacieniona plaża” w Zaleszczykach (Zaleszczyki) nad Dniestrem, lata 20./30. XX w.
Innym popularnym kierunkiem wypoczynku były Druskieniki nad Niemnem, obecnie na Litwie, a wówczas znane jako Druskieniki nad Niemnem. Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa i Pierwszy Marszałek Polski, był wielbicielem, który wiele zrobił dla promocji kurortu. Został w dużej mierze zakupiony przez bank państwowy, a wybudowane w 1934 r. połączenie kolejowe przyciągnęło więcej turystów.
Odwiedzający uzdrowisko w Druskienikach, lata 20./30. XX w.
Jednym z najpopularniejszych wówczas kierunków urlopowych w Polsce, zdobywcą trzech złotych medali jako najlepsze uzdrowisko, był Truskawiec (obecnie Truskawiec na Ukrainie). W latach 20. i 30. XX w. wybudowano tu prawie 300 hoteli, willi i pensjonatów, odwiedzała to śmietanka polskiego społeczeństwa, w tym Piłsudski i inni politycy, a także liczni aktorzy, muzycy i pisarze.
Po inwazji sowieckiej w 1939 r. uzdrowisko stało się sanatorium dla żołnierzy Armii Czerwonej, w latach 1941–1944 wpadło w ręce niemieckie, a później po wojnie zostało w większości zniszczone pod zaborem sowieckim.
Uzdrowisko siarkowo-solne w Truskawcu (Truskawiec), 1936
Goście uzdrowiska podczas lekcji tańca prowadzonej przez muzyka Sama Salvano w Truskawcu, 1939 r
Rozkwitły także inne miejscowości uzdrowiskowe, które po wojnie pozostały w granicach Polski. Najbardziej popularny, gdzie ludzie zaczęli na poważnie korzystać z wody w połowie XIX wieku. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości odbudowano budynki i zbudowano nowe łaźnie mineralne, a liczba turystów w ciągu dwóch dekad wzrosła czterokrotnie.
Plaża w Muszynie nad Popradem, lata 20. i 30. XX w
